OZZ: skuteczność w pobieraniu i przekazywaniu pieniędzy twórcom

      W 2015 r. fundacja Centrum Cyfrowe opublikowała raport pod tytułem "Polskie organizacje zarządzania zbiorowego i ich dane finansowe", dotyczący m.in. efektywności pobierania i przekazywania pieniędzy przez polskie organizacje zbiorowego zarządzania, takie jak, STOART, ZPAV i SAWP. Organizacje te pobierają pieniądze m.in. za publiczne odtwarzanie muzyki w restauracjach, hotelach, salonach fryzjerskich itp. i przekazują ich część twórcom muzyki (autorom, wykonawcom oraz producentom nagrań). Powstaje zatem pytanie, jak skuteczne jest pobieranie i przekazywanie pieniędzy przez te organizacje?
      Po pierwsze, powyższy raport zwraca uwagę na to, że sprawozdania finansowe publikowane przez organizacje zbiorowego zarządzania są niejasne, przez co ciężko jest dowiedzieć się dokładnie, jak wysokie są wpływy organizacji. Niejasne jest także to, jak te wpływy są dzielone i wykorzystywane. Co ciekawe, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego wprowadziło obowiązek sporządzania takich sprawozdań dopiero 9 lat temu. Jest to rażące o tyle, że działania te są podstawową funkcją powyższych organizacji pożytku publicznego. Bez tych informacji ciężko jest dowiedzieć się np. czy organizacje te uczciwie i rozsądnie finansują swoją działalność.
        Biorąc poprawkę na brak informacji oraz błędy w sprawozdaniach finansowych organizacji, autorzy raportu analizują efektywność organizacji pod kątem wypełniania swoich ustawowych obowiązków, jak i realizacji obowiązków wobec swoich członków. Z roku na rok organizacje te pozyskują coraz więcej wpływów z rynku: z sukcesem zwiększają kapitał i generują coraz większe zyski z odsetek. Najbardziej skuteczny w budowaniu kapitału jest ZAiKS, który w 2015 r. posiadał 2/3 aktywów wszystkich organizacji zbiorowego zarządzania... dość, aby wypłacać wszystkim twórcom (autorom, wykonawcom i producentom) honorarium przez 2,5 roku. Powstaje zatem pytanie: jak skuteczne są te organizacje w wypełnianiu swojego statutowego obowiązku, czyli przekazywaniu pobranych pieniędzy twórcom?
        Według raportu, w 2013 r. skuteczność ZAiKSu w przekazywaniu środków uprawnionym twórcom wynosiła jedynie 50%. Na początku tego samego roku ZAiKS dysponował 674,3 mln zł nieprzekazanych honorariów, pobrał z różnych źródeł łącznie 351,9 mln zł z tytułu inkasa, a do podziału przeznaczył jedynie 416,3 mln zł. Innymi słowy, ZAiKS nadal dysponował wielką sumą pieniędzy, których nie wypłacił twórcom. Autorzy raportu sugerują, że tak niski poziom skuteczności może wynikać z tego, że "organizacje te posiadają ograniczoną motywację do podnoszenia efektywności przepływów, tj. przekazywania pobranego inkasa twórcom". W 2015 r. ZAiKS posiadał 1,6 miliarda zł. w aktywach, które powstały na skutek nie wypłacania honorariów twórcom.
        W podsumowaniu autorzy raportu sugerują, że działania organizacji zbiorowego zarządzania i sposób, w który kumulują majątek z odsetek itp. powinny zostać poddane większej regulacji i nadzorowi. Autorzy zwracają uwagę również na strukturę organizacji z nadzieją, że przynajmniej część z 28 tys. członków organizacji angażuje się w usprawnianie wypełniania ich ustawowych obowiązków.